BOŞALTIM SİSTEMİ (7.SINIF)
BOŞALTIM SİSTEMİ
İnsan vücudunda dolaşan kan ve doku sıvısı çeşitli maddeleri belirli oranlarda taşır. Bu maddelerin miktarı artarsa vücudun iç düzeninin korunması için vücuttan atılması gerekir. İşte kandaki bu atık maddeleri dışarı atarak kanın bu maddelerden arınmasını sağlayan sisteme boşaltım sistemi denir.
Boşaltım organları;
Böbrekler
Karın boşluğunun arkasında, bel omurlarının iki yanında birer tane olmak üzere, koyu kırmızı renkte, fasulyeye benzer iki organdır. Bir böbreğin boyuna kesiti incelenirse dıştan içe doğru:
Günlük düzenli ve yeterli miktarda su tüketimi, böbrek yetmezliği hastalığının önlenmesinde önemlidir. Su, böbrek taşı olan hastalarda taşın düşmesine yardımcı olur. Çok su içmenin böbreği yorduğu yargısı yanlıştır.
İnsan vücudunda dolaşan kan ve doku sıvısı çeşitli maddeleri belirli oranlarda taşır. Bu maddelerin miktarı artarsa vücudun iç düzeninin korunması için vücuttan atılması gerekir. İşte kandaki bu atık maddeleri dışarı atarak kanın bu maddelerden arınmasını sağlayan sisteme boşaltım sistemi denir.
Boşaltım organları;
- Böbrekler,
- Üreter (İdrar boruları),
- İdrar kesesi ve
- Üretradır.
Böbrekler
Karın boşluğunun arkasında, bel omurlarının iki yanında birer tane olmak üzere, koyu kırmızı renkte, fasulyeye benzer iki organdır. Bir böbreğin boyuna kesiti incelenirse dıştan içe doğru:
- Zar
- Kabuk
- Öz bölgesi ve
- Havuzcuk olmak üzere dört farklı yapı görülür.
Zar: Böbreklerin Üzerini örten iki katlı ince yapıdır.
Kabuk: Kırmızımtırak renkli bu bölgede böbreğin yapı ve görev birimi olan kan süzücü cisimcikler vardır. Bu cisimlere nefron denir.
Öz Bölgesi: Kabuktan sonra gelen koyu renkli bu tabakada tabanı kabuk bölgesine, tepesi havuzcuğa bakan piramit şeklinde 10-15 tane yapı bulunur. Bu piramitler idrar kanalcıklarından meydana gelmiştir.
Havuzcuk: Böbreğin çukur tarafında, sarımtırak renkli bu katman piramitlerden süzülen idrarın toplandığı yerdir.
Böbreklerin Görevi
- Proteinlerin parçalanmasının bir sonucu olan azotlu artıkları kandan süzerek ayırır.
- Vücudun su ve tuz dengesini ayarlar.
- Kandaki şeker oranını düzenler.
Böbreklerde Kanın Süzülmesi
- Süzülmek üzere kan; böbrek atardamarı ile kabuk bölgesine gelir.
- Kabuk bölgesindeki nefronlar kan içindeki üre ve ürik asit gibi zararlı maddeleri bol su ile birlikte süzer. Kandan süzülerek ayrılan bu sıvıya idrar denir.
- İdrar havuzcuğa süzüldüğünde yapısındaki madensel tuzlar çökelerek böbrek taşları oluşabilir.
- Havuzcuktan idrar borularına oradanda idrar kesesine geçen idrar, idrar kesesinin kaslarının kasılıp gevşemesi ile dışarı atılır.
UYARI: Böbrekler günde yaklaşık 1400 litre kan süzer.
Böbrek Atardamarı
Böbreğe kan getiren ve boşaltım maddelerinin en fazla olduğu damardır. Oksijence zengindir.
Böbrek Toplardamarı
Böbrekte süzülen kanı taşıdığı için, boşaltım maddelerinin en az olduğu damardır. Oksijeni azdır.
ATIK MADDELERİ VÜCUDUMUZDAN UZAKLAŞTIRAN ORGANLAR
Deri, akciğerlerimiz ve karaciğer boşaltıma yardımcı organlardır.
Deri: Kandaki zararlı maddelerin bir kısmı deriden ter yoluyla dışarı atılır.
Akciğer: Kandaki karbondioksit gazı akciğerlerden soluk verme ile dışarı atılır.
Karaciğer: kandaki zehirli maddeler, karaciğerde değişikliğe uğratılarak zararsız hale getirilir.
Sindirim Kanalı: Sindirilmeyen besinler ile posalar kalın bağırsaklar ile dışarıya atılır.
BOŞALTIM SİSTEMİMİZİN SAĞLIĞI
- Soğuk ve yağmurlu havalarda ayağımızı kuru tutmalı ve üşütmemeliyiz.
- Aşırı biberli, baharatlı, kızarmış yiyecekler yememeliyiz.
- Alkollü içeceklerden uzak durmalıyız.
- Boşaltıma katkısı olan derimizi temiz tutmalı, sık sık yıkanmalıyız.
- Yeterli miktarda sıvı tüketmeliyiz. Sıvı miktarını sıcak ve kuru havalarda arttırmalıyız.
- Boğaz enfeksiyonlarında doktorun verdiği tedaviye devam edilmeli, tedavi sonunda doktora gidilmelidir.
Böbreğin görevini eksik yapması ya da yapmaması böbrek yetmezliği olarak adlandırılır. Böbrek yetmezliği olan kişiler diyaliz makinesine bağlanarak yaşamlarını sürdürebilir. Diyaliz işleminde hasta kişinin kanı süzülerek atık maddelerden arındırılır. Atık maddelerden arındırılmış kan, kişinin vücuduna tekrar geri verilir. Böbrek yetmezliği hastalığı uzun süre devam ederse son çare olarak böbrek nakline ihtiyaç duyulur.
Böbrek kanalları içerisinde oluşan mineral içerikli sert kitleler böbrek taşlarıdır. Bu taşlar kişide şiddetli ağrılara neden olabilir. Böbrek taşları lazer yöntemi ile kırılarak düşürülebilir. Düşürülemeyen böbrek taşları uzman doktorlarca ameliyatla alınabilir.
Günlük düzenli ve yeterli miktarda su tüketimi, böbrek yetmezliği hastalığının önlenmesinde önemlidir. Su, böbrek taşı olan hastalarda taşın düşmesine yardımcı olur. Çok su içmenin böbreği yorduğu yargısı yanlıştır.
Yorumlar
Yorum Gönder