SİNDİRİM SİSTEMİ (7.SINIF)
SİNDİRİM SİSTEMİ
Vücudumuzdaki hücreler, işlerini yapabilmek için gerekli enerjiyi besinlerden elde ederler. Bu besinler; karbonhidratlar, proteinler, yağlar, mineraller, vitaminler ve sudan oluşur.
Yediğimiz besinlerin önce kana geçip, sonra da hücrelere taşınmaları gerekir. Besinlerin parçalanarak kana geçebilecek değişime uğramalarına sindirim denir. Sindirim olayı sindirim sistemi tarafından gerçekleştirilir.
Mineral, vitamin ve su sindirilmeden kana geçebilir. Oysa protein, karbonhidrat ve yağlar sindirilmeden kana geçemezler.
Sindirim sistemi iki ucu açık bir boru gibidir. Besinlerin hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllere ayrılması için sindirim borusunun bazı bölümleri özel yapı kazanmıştır. Bu bölümlerde besinler fiziksel ve kimyasal değişikliğe uğrar. Besinlerin;
Vücudumuzdaki hücreler, işlerini yapabilmek için gerekli enerjiyi besinlerden elde ederler. Bu besinler; karbonhidratlar, proteinler, yağlar, mineraller, vitaminler ve sudan oluşur.
Yediğimiz besinlerin önce kana geçip, sonra da hücrelere taşınmaları gerekir. Besinlerin parçalanarak kana geçebilecek değişime uğramalarına sindirim denir. Sindirim olayı sindirim sistemi tarafından gerçekleştirilir.
Mineral, vitamin ve su sindirilmeden kana geçebilir. Oysa protein, karbonhidrat ve yağlar sindirilmeden kana geçemezler.
Sindirim sistemi iki ucu açık bir boru gibidir. Besinlerin hücre zarından geçebilecek kadar küçük moleküllere ayrılması için sindirim borusunun bazı bölümleri özel yapı kazanmıştır. Bu bölümlerde besinler fiziksel ve kimyasal değişikliğe uğrar. Besinlerin;
- Fiziksel olarak küçük parçalara ayrılmasına mekanik sindirim,
- Bazı salgılar(enzimler) yardımıyla parçalanmasına da kimyasal sindirim denir.
UYARI: Mekanik sindirim; besinleri küçük parçalara ayırarak daha sonra gerçekleşecek kimyasal sindirimi kolaylaştırır.
SİNDİRİM SİSTEMİMİZİ OLUŞTURAN YAPI VE ORGANLAR
Ağızla başlayıp anüsle biten sindirim borusunda özelleşmiş bölümler şunlardır;
Ağız
Ağızda; dişler, dil ve tükürük bezlerinin salgıladığı tükürük vardır. Besinler dişler yardımıyla kesilip parçalanarak mekanik sindirime, tükürük bezlerinin salgıladığı tükürük salgısı (amilaz) ile de kimyasal sindirime uğrar.
UYARI: Tükürükte bulunan enzim sadece korbonhidrat içerikli besinlerin kimyasal sindirimini gerçekleştirir. Diğer besinlerin kimyasal yapısını değiştirmez.
Dil; lokmaları ağız içerisinde çevirir ve yutağa atar.
Yutak
Ağız ve burun boşluğu ile yemek ve soluk borusunun birleştiği yerdir. Besinlerin yemek borusuna iletilmesini sağlar. Fiziksel veya kimyasal sindirim gerçekleşmez.
Yemek Borusu
Yutakla mide arasında yaklaşık 25 cm kadar uzunlukta bir organdır. Yemek borusu kasların kasılıp gevşemesi ile besinler mideye doğru ilerler. Bu hareket tersten başlarsa kusma meydana gelir. Ayrıca bu bölgede fiziksel veya kimyasal sindirim gerçekleşmez.
Mide
Sindirim borusunun en geniş kısmıdır. Yapısında bulunan düz kasların kasılıp gevşemesi ile besinlerin parçalanıp bulamaç haline gelmesini sağlar. Bu mekanik sindirimdir. Ayrıca mide bezlerinin salgıladığı mide özsuyu mekanik sindirime uğrayan besinlerle karışarak kimyasal sindirimi gerçekleştirir.
UYARI: Mide enzimi sadece protein içerikli besinlerin kimyasal sindirimini gerçekleştirir. Diğer besinlerin kimyasal yapısını değiştirmez. Ayrıca hidroklorik asit içerdiği için mikroorganizmaların çoğalmasını engeller.
İnce Bağırsak
mideden sonra gelen yaklaşık 7,5 m uzunluğunda çok fazla kıvrımlar yapan bir borudur. Mide ile birleştiği 22 cm'lik bölüm onikiparmak bağırsağı adını alır. Bu bölüm sindirim sisteminin yardımcı organları olan karaciğer ve pankreas ile bağlantılıdır.
Karaciğerden gelen safra suyu yağ moleküllerini küçültür. Enzim taşımaz. Bu nedenle safra, yağların mekanik sindirimini sağlar. Pankreastan gelen enzimler karbonhidrat, protein ve yağların kimyasal sindirimini sağlar.
Besinlerin en küçük birimlerine ayrılıp kana geçtiği yer ince bağırsaktır. Emilim adı verilen bu olayın gerçekleştiği ince bağırsak, sindirim borusunun en uzun bölümüdür.
NOT: İnce bağırsağın emilim yüzeyinin genişlemesi için iç yüzeyinde parmağa benzeyen çok sayıda villus bulunur. Sindirilmiş besinler kan damarlarına buralardan geçer.
Kalın Bağırsak
İnce bağırsak kadar uzun değildir. İç yüzeyinde villus bulunmadığı için sadece su emilimi gerçekleştirir. Suyu emilen sindirilmemiş besinler, atık madde olarak anüsle vücuttan dışarı atılır. Kalın bağırsaklarda bulunan bazı bakteriler çeşitli vitaminler üreterek beslenmeye katkıda bulunurlar.
Anüs
Atık maddelerin vücuttan uzaklaştırıldığı kısımdır.
SİNDİRİME YARDIMCI ORGANLAR
Pankreas
Mide ile onikiparmak bağırsağı arasında yer alan, pembe rekli, yaprak şeklinde bir organdır. Salgısını onikiparmak bağırsağına gönderir. Salgısının adı pankreas özsuyudur.
Karaciğer
Karın boşluğunda ve midenin sağ üst kısmında yer alan koyu vişne renkli bir organdır. Karaciğer; bir çok görevi birden yürütür.
- Karaciğerde üretilen safra salgısı, safra kesesinde depolanır.
- Safra salgısı, yağların ince bağırsaktan emilimine yardımcı olur.
- Karaciğer, kullandığımız ilaçların zehirli etkilerini giderir.
- Proteinlerin sindirimi sonucu oluşan zehirli amonyağı daha az zehirli olan üreye dönüştürür.
SİNDİRİM SİSTEMİNİN SAĞLIĞINI KORUMAK
- Yeterli ve çeşitli besinlerle dengeli beslenmek,
- Lifli besinler yemeye özen göstermek,
- Yemeklerden sonra dişlerimizi fırçalamak,
- Her gün kısa yürüyüşler yapmak sindirim sisteminin sağlığını olumlu etkiler.
- İyice çiğnemeden yenen yiyecekler ve aşırı yemek sindirimi zorlaştırır.
- Mide ve ayaklarımızı üşütmekten sakınmalıyız.
- Çok soğuk, çok sıcak, çok ekşi, çok acı ve çok baharatlı besinler dişlerimiz, mide ve bağırsaklarımız için zararlıdır.
- Aşırı ruhsal gerginlikler de (stres) sindirim sistemi sağlığımızı olumsuz etkiler.
Yorumlar
Yorum Gönder