ISI VE SICAKLIK
RESİMLERİN ÜZERİNE SAĞ TIKLADIKTAN SONRA "FARKLI KAYDET" DİYEREK İNDİREBİLİRSİNİZ.
ISI VE SICAKLIK
ISI ALAN MADDENİN SICAKLIĞI YÜKSELİR
« Isı enerjisi alan maddenin sıcaklığı
yükselir (ısınır).
« Isı enerjisi kaybeden maddenin
sıcaklığı düşer (soğur).
Buzdolabından çıkardığımız yemeğimizi
ısıtırsak, sıcaklığı yükselir. Oda sıcaklığındaki yemeği buzdolabına koyarsak
bu seferde ısı kaybederek soğur.
Sıcaklıkları farklı iki madde temas
ettirilince;
| Sıcaklığı yüksek olan maddeden,
sıcaklığı düşük olan maddeye doğru ısı akışı olur.
|
Isı akışının bitmesi
için her iki maddenin sıcaklıklarının eşit olması gerekir.
Isı; maddeler arasında hareket eden
enerjidir.
Sıcaklık; ısıdaki değişimin bir
göstergesidir.
u Güneş ışınlarının düştüğü taş,
toprak, su gibi maddeler ısınır ve sıcaklığı artar.
u Bir cezveye su doldurup, ocağın
üzerinde ısıtırsak ısı alan suyun sıcaklığı artar.
Isı, elektrik enerjisi, ses enerjisi,
ışık enerjisi gibi bir enerji türüdür.
ª Sıcak ya da soğuk her maddenin bir
ısı enerjisi vardır.
ª Bir maddenin sahip olduğu ısı
miktarı;
ü Cinsine,
ü Kütlesine ve
ü Sıcaklığına bağlıdır.
ª Isı, bir enerji türüdür.
ª Sıcaklık;
ü Bir enerji türü değildir.
ü Maddenin aldığı ısı enerjisinin bir
göstergesidir.
ü Termometre ile ölçülür. Birimi
celcius (selsiyus) tur.
Not: Isı enerjisi birimi olarak;
ü Joule (jul) ve
ü Calorie (kalori) kullanılır.
Isı
enerjisi kalorimetre kabı kullanarak ölçülür.
Aynı cins ve aynı
miktardaki maddelere eşit ısı verildiğinde sıcaklık artışı aynı olur.
F Yukarıdaki kaplarda eşit miktarda su
vardır.
F Sıcaklıkları eşittir.
F Eşit miktarda ısı veren ısı
kaynakları ile 2 dakika ısıtılıyorlar.
F Bu süre sonunda termometrelerde
okunan sıcaklık artışı aynı olur.
« Yukarıdaki kaplarda eşit miktarda su
vardır.
« 1 nolu kap 2 dakika ısıtılıyor.
« 2 nolu kap 4 dakika ısıtılıyor.
« 2.kaptaki sıcaklık artışı daha
fazladır.
u 1.kapta 2. Kaptakinden daha çok su
vardır.
u Her iki kabıda 2 dakika ısıtalım.
u 2.kaptaki suyun sıcaklığı daha çok
artar.
| 1.kapta su 2.kapta zeytinyağı vardır.
| Su ve zeytinyağının miktarı aynıdır.
| Her ikiside 2 dakika ısıtılıyor.
| Sıcaklık artışları farklı olur.
YAKITLAR
Yakıldığı
zaman ısı enerjisi veren maddelere yakıt
denir.
Günümüzde kullanılan
yakıtlar üç ana bölümde incelenir.
Yakıtlarda
depolanmış enerjinin kökeni Güneş
enerjisidir.
ª Yeşil bitkiler besinlerini yaparken
güneş enerjisini kullanırlar. Güneş enerjisi bitkilerde iç enerji halinde
depolanır.
ª Milyonlarca yıl önce yaşamış ağaçlar
ve dev bitkiler yer kabuğu hareketleri ile yerin derinliklerine iner. Değişime
uğrayarak bugün yakıt olarak kullanılan kömürler
oluşur.
ª Milyonlarca yıl önce denizlerde
yaşamış bitki ve hayvan kalıntılarının deniz tabanlarına çöküp değişimi ile petrol ve doğal gaz gibi yakıtlar
oluşmuştur.
ª Laboratuarda kullandığımız ispirto;
şeker pancarı ve bazı bitkilerin atıklarından üretilen bir sıvı yakıttır.
ª LPG, biyogaz ve hava gazı da önemli
gaz yakıtlardır.
ª LPG evlerde, otomobillerde ve
sanayide kullanılır.
ª Biyogaz; bitki ve hayvan atıklarının
havasız bir yerde karıştırılıp bekletilmesiyle oluşur. Motor yakıtı olarak,
ısınmada ve aydınlatmada kullanılır.
Uyarı:
u Bitki ve hayvan atıklarından oluşan
yakıtlara fosil yakıtlar denir.
u Kömür, petrol ve doğal gaz gibi
kullandıkça tükenen fosil yakıtlar yenilenemez
enerji kaynaklarıdır.
YAKITLARDAN NASIL
YARARLANIRIZ
Yakıtlar yakıldığı
zaman içlerinde depolanan iç enerji (kimyasal enerji) ısı enerjisi olarak açığa
çıkar.
« Tüm yakıtlarda, yanan madde
karbondur.
« Yakıtlar yanarken havadan oksijen
alır.
« Yanma sonucunda karbondioksit oluşur.
Oksijensiz yanma olmaz.
« Fosil yakıtların (petrol, kömür, vb.)
yanması sırasında açığa çıkan zehirli gazlar (azot ve kükürt gazları) asit
yağmurlarını meydana getirerek ormanların ve tarım alanlarının zarar görmesine
neden olur.
O halde yakıtları;
v Uygun teknikle yakmalıyız.
v Çevre kirliliği konusunda önlem
almalıyız.
v Tutumlu kullanmalıyız. Yakıt
kaynakları sınırlıdır, bir gün tükenebilir.
Uyarı:
F Gaz yakıtlar diğer yakıtlara göre
çevreyi en az kirleten yakıtlardır.
F Doğal gaz gibi çevre dostu yakıtları
kullanmalıyız.
F Yenilenebilir enerji kaynaklarına
ağırlık vermeliyiz.
Şekildeki çaydanlıkta bulunan su, ısı
enerjisi verilerek ısıtıldığında çıkan buhara yaklaştırılan rüzgârgülü dönmeye
başlar. Bu deneyde rüzgârgülünün dönmesi ısı enerjisinin, hareket enerjisine
dönüşümünü göstermiştir.
Uyarı: yakıtlardan sağlanan ısı enerjisi,
hareket enerjisine dönüştürülebilir. Isı enerjisi sıcaklığı yüksek olan
maddeden sıcaklığı düşük olan maddeye geçer.
Yakıtların yanması ile
elde edilen ısının harekete dönüştürülmesinden;
ü Isı motorları (otomobil, kamyon,
vb.),
ü Buhar makineleri (buharlı tren),
ü
Buhar tribünleri (termo
elektrik (termik) santraller) yapılmıştır.
ISI BİRİMLERİ
SI
ölçü birimleri sistemine göre ısı birimleri joule (J) ve Kalori (cal) dıir.
1
kalori (cal): 1 gram suyun sıcaklığını 1 oC artıran ısı miktarıdır.
1
cal = 4 J’dür.
1000
cal = 1 kilokalori (kcal) (kilo kalori)
1000
J = 1 kilojoule (kJ) (kilojoule)
Isı
enerjisi kalorimetre kabı kullanılarak ölçülür.
Eşit
kütleli farklı maddelere aynı sıcaklık değişimi için farklı miktarda ısı
enerjisi gereklidir.
1 kg demir ve 1 kg
bakırın sıcaklığını 1 oC yükselten ısı enerjisi miktarı 475 J ve 390
J’dur.
« Farklı maddelerin eşit kütlelerinin
içerdikleri iç enerji (kimyasal enerji) miktarı farklıdır. İç enerji yanma
olayı sonucunda ısı enerjisine dönüşür.
« 1 gram kömürün sahip olduğu iç enerji
(kimyasal enerji) ile 1 gram benzinin sahip olduğu iç enerji miktarları
farklıdır.
« Sonuç olarak yakıtların birer
gramlarının yanması sonucu açığa çıkan ısı enerjisi miktarları da farklıdır.
Vücudumuz,
gereksimi olan enerjiyi çeşitli besinlerden sağlar. Besin çeşitlilerinin de
verdikleri enerjiler farklıdır.
DEĞERLENDİRME
1.
Soğuyan maddenin ısı enerjisi ……………………………..
2.
Bitki ve hayvan atıklarından oluşan yakıtlara …………………… yakıtlar denir.
3.
Yakıtlardan elde edilen ısı enerjisi ısı motorlarında
…………………………..enerjisine dönüşür.
4.
Sıcaklığı artan maddelerin sahip oldukları …………………artar.
5.
Isı enerjisi ………………………..kabı ile ölçülür.
6.
Isı alan maddenin ulaştığı son sıcaklık ile sahip olduğu ilk sıcaklık arasındaki
farka ………………………denir.
7.
Sıcaklıkları farklı iki madde arasında ……………….alış-verişi olur.
8.
Yakıtların sahip oldukları ……………………..farklıdır.
9.
1 kg suyun sıcaklığı 1 oC artıran ısı enerjisi miktarı ………………………dir.
10. Aynı cins ve miktardaki maddelere
eşit ısılar verilirse sıcaklık artışları …………………………..olur.
11. Kömür, petrol ve doğalgaz gibi fosil
yakıtlar …………………… enerji kaynaklarıdır.
12. ……………………….bitki ve hayvan atıklarının
havasız bir yerde karıştırılıp bekletilmesiyle oluşur.
13. (
) sıcak ya da soğuk her maddenin bir ısı enerjisi vardır.
14. (
) Isı akışı, sıcaklığı yüksek olan maddeden, sıcaklığı düşük olan
maddeye doğru olur.
15. (
) Isı alan maddenin sıcaklığı artar.
16. (
) Sıcaklık da bir enerji türüdür ve ölçümünde termometre kullanılır.
17. (
) Yakıtlarda depolanmış enerjinin kaynağı güneş enerjisidir.
18. (
) İspirto, ham petrolden elde edilir.
19. (
) Yakıtlar; yanmadan da ısı enerjisi verir.
20. (
) Odun kömürü doğal katı yakıttır.
21. ( ) Isı enerjisi; ısı motorları ile
hareket enerjisine dönüştürülebilir.
22. (
) 1 kalori yaklaşık 4 joule’dir.
23. (
) Güneş enerjisinden elektrik enerjisi elde edilebilir.
24. (
) Doğal gaz çevreyi en az kirleten yakıtlardandır.
25. (
) Tüm yakıtlarda yanan madde karbondur.
26. 100 gram ekmeğin verdiği enerji 250
cal’dır. Bir öğünde 200 gram ekmek yiyen biri kaç cal enerji kazanır?
A)
0,25 B) 0,5 C) 5 D) 500
27. 11 yaşında bir çocuğun günlük enerji
ihtiyacı 2100 cal’dır. Buna göre enerji ihtiyacı kaç joule’dür?
A)
525 B) 1050 C) 2100 D) 8400
28. Bugün yakıt olarak kullanılan
kömürler nasıl oluşmuştur?
A)
Odun yığınlarının özel fırınlarda yakılması ile
B)
Milyonlarca yıl önce yaşamış dev bitkilerin, yer kabuğunun hareketleri
sırasında yerin derinliklerinde kalarak değişime uğraması ile
C)
Milyonlarca yıl önce denizlerde yaşamış bitki ve hayvan kalıntılarının
deniz tabanlarına inip değişimiyle
D)
Petrol yataklarının üst tabakalarında biriken maddeler ile
Yorumlar
Yorum Gönder