SAF MADDELER (7.SINIF)

SAF MADDELER, ELEMENTLER VE BİLEŞİKLER
Tüm maddeler atomlardan oluşsa da çevremizdeki varlıkların birbirinden farklı olmasını sağlayan, farklı çeşitte atomların bir araya gelmesidir.

Doğada bulunan bazı maddelerin yapısında yalnızca tek cins atom veya tek cins molekül bulunur. Bu tür maddelere saf madde denir. Saf madde, aynı cins atomların bir araya gelmesiyle oluşursa element adını alır.

Farklı cins element atomlarından oluşan saf maddelere ise bileşik denir.

Moleküller farklı cins atomların bir araya gelmesiyle oluşabileceği gibi aynı cins atomların bir araya gelmesiyle de oluşabilir.
Aynı cins atomlar bir araya gelerek element molekülünü, farklı cins atomlar bir araya gelerek bileşik molekülünü oluşturur.

Örneklerden de anlaşıldığı gibi bakır cezve, gümüş bilezik, azot elementi ve su bileşiği saf maddedir. Bu örnekler incelendiğinde yalnızca su, farklı atomların bir araya gelmesiyle oluşan saf maddedir. Bakır ve gümüş aynı cins atomların molekül oluşturmadan bir araya geldiği atomik yapılı elementlerdir. İki adet azot atomunun bir araya gelmesi ile oluşan azot molekülü element molekülü, iki adet hidrojen ve bir adet oksijen atomunun bir araya gelmesiyle oluşan su molekülü bileşik molekülüdür.

Saf maddeleri aşağıdaki gibi gruplandırarak daha rahat kavrayabiliriz.
Saf madde örnekleri incelendiğinde demir ve oksijen elementlerinin aynı cins atomların bir araya gelmesiyle oluştuğu (element), su ve tuz bileşiklerinin farklı cins atomların bir araya gelmesiyle oluştuğu (bileşik) görülür.

PERİYODİK SİSTEMDE İLK ON SEKİZ ELEMENT
Elementlerin tanınmasını kolaylaştırmak amacıyla sembol ile ifade edilmesi fikri gelişmiştir. Her element bir ya da iki harften oluşan bir sembole sahiptir. Elementlerin sembollerinde genellikle İngilizce isimlerinin baş harfi kullanılır. Elementlerin sembolleri ülkelerin konuşma diline göre farklılık göstermez. Bir elementin sembolü, dünyanın her yerinde aynıdır. Böylece bilim dili oluşturulur.

Periyodik sistemde yer alan ilk 18 elementin adını, sembolünü ve kullanım alanlarını öğrenelim.

Element Numarası       Element Adı ve Sembolü                             Kullanım Alanları

Suyun yapısındaki iki çeşit elementten birisi hidrojendir. Canlıların yapı taşı olan elementlerden birisidir. Gelişen teknoloji, hidrojeni yakıt olarak kullanabilmemizi sağlamıştır.

Helyum gazının yoğunluğu havadan daha düşüktür. Bu nedenle uçan balon ve zeplinlerde kullanılır.

Lityum; dizüstü bilgisayar, cep telefonu gibi cihazların bataryalarında yaygın olarak kullanılır.

Berilyum elementi hafif olmasına rağmen çelikten bile daha serttir. Bu özellikleri uzay araçlarında, inşaatlarda ve bilgisayar parçalarında malzeme olarak tercih edilmesini sağlar.

Ateşleyici olarak roketlerde kullanılır. Bor, yalıtım malzemesi olan cam elyafının önemli bir bileşenidir.

Canlıların temel yapı elementlerinden bir diğeri de karbondur. Karbonun iki farklı formu bulunur. Bunlar elmas ve grafittir.
Çelik üretimi ve plastik sanayisi karbon elementinin yaygın olarak kullanıldığı alanlardır.

Atmosferin %78’ini oluşturan azot elementi düşük erime ve kaynama sıcaklığına sahiptir. Bu nedenle soğutma amacıyla azot elementinden faydalanılır. Azot elementinin bazı bileşikleri gübre sanayisinde ve patlayıcı yapımında kullanılır.

Canlıların solunum olayının gerçekleşmesi oksijen elementine bağlıdır. Ayrıca yaşamın temel maddelerinden birisi olan suyun da bileşenlerinden birisini oluşturur.

Flor elementi teflon üretiminde kullanılır, diş macunlarının yapısında bulunur.

Reklam aydınlatmalarında, televizyon tüplerinde, paratonerlerde ve soğutucularda neon elementi kullanılır.

Yeryüzünde en bol bulunan elementlerden birisi sodyumdur. Eczacılık, tarım, fotoğrafçılık, aydınlatma gibi alanlar başlıca kullanım alanlarıdır.

Hava taşıtlarının yapımında kullanılır.

Mutfak araç gereçlerinin yapımında kullanılır. Alüminyum alaşımları hafif ve güçlü olduğu için uçak, füze ve otomobillerin yapımında da kullanılır.

Silisyum, kullanım alanı geniş olan elementlerden birisidir. İnşaat sanayisinde, emaye, çanak, çömlek ve cam yapımında kullanılır.

Önemli bir fosfor bileşiği olan fosforik asit, gübre üretiminde kullanılır. Kibrit, deterjan, diş macunu ve havai fişek kullanım alanlarıdır.

Kükürt elementi, siyah barut ve pillerin temel elementlerinden birisidir. Kurutulmuş meyvelerin ağartılmasında ve sülfürik asit elde etmede kükürt elementi kullanılır.

İçme sularının ve havuz sularının dezenfeksiyonu klor elementinin en yaygın kullanım alanlarından birisidir. Boya ve petrol sanayisinde de klor elementinden faydalanılır.

Aydınlatma ampulleri ve floresan lambalar, argon elementinin kullanım alanlarıdır.

Periyodik sistemdeki ilk on sekiz elementin yanı sıra günlük yaşantımızda sıklıkla karşılaştığımız bazı elementler ve sembolleri aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

BAZI BİLEŞİKLERİN VE İYONLARIN FORMÜLLERİ VE İSİMLERİ
Elementlerin bazen atomik yapıda bazen de moleküler yapıda olduğunu öğrenmiştiniz. Atomik yapıda olan elementler sembol ile gösterilirken moleküler yapıda olan elementleri ifade etmek için sembolün altına sahip olduğu atom sayısı yazılarak bir formül elde edilir.

O ---> Oksijen atomunun sembolü       O2 ---> Oksijen molekülünün formülü

Farklı element atomlarından oluşan moleküllerde bir araya gelen elementlerin birbirine oranı farklı olabilir.

Örneğin hidrojen ve oksijen element atomları bir araya gelerek su molekülünü oluşturur. Bileşikte oksijen atomlarının iki katı kadar hidrojen atomu bulunur. Yani bileşikteki hidrojenin, oksijene oranı 2/1’dir. Kimyacılar, bu oranları moleküllerin bileşimini açıklamak için kullanır. Ancak daha kolay anlaşılabilmesi için sembol ve oranlar birleştirilerek kimyasal formüller oluşturulur.
Su bileşiğinin formülü H2O’dur. Formüldeki 2 alt simgesi, her su molekülünde iki hidrojen atomunun bir oksijen atomuna bağlandığını gösterir.

Sodyum ve klor iyonları bir araya gelerek sodyum klorür bileşiğini oluşturur.

Sodyum + Klor ---> Sodyum klorür

 Na+ + Cl- ---> NaCl

Bileşiğin formülü NaCl’dir. Formüle bakıldığında elementlerin birleşme oranının 1 olduğu görülür.
Bu bileşiğin diğer adı sofra tuzudur.

Yukarıdaki çizimler bazı bileşiklerin moleküllerine aittir. Bileşik formülleri ve molekül modelleri
karşılaştırıldığında modellerdeki element atomların birbirlerine oranının formüllerdeki elementlerin
birbirine oranını yansıttığı görülür.

Bazı iyonlar ve yaygın kullanılan bileşiklerin isimlerini öğrenelim:

Bazı bileşiklerin formülleri ve isimlendirmeleri aşağıda verilmiştir.
KNO3 ---> Potasyum nitrat
NaCl ---> Sodyum klorür
K2SO4 ---> Potasyum sülfat
Na2SO3 ---> Sodyum sülfit
K2CO3 ---> Potasyum karbonat
AlPO4 ---> Alüminyum fosfat

Moleküllerin biraraya gelmesi ile oluşan bazı yaygın bileşiklerin formülleri ve isimlendirilmeleri
aşağıdaki gibidir.
CO2 ---> Karbondioksit        NH3 ---> Amonyak
PCl3 ---> Fosfor triklorür      NO2 ---> Azot dioksit
HCl ---> Hidrojen klorür       SO2 ---> Kükürt dioksit

Moleküllerdeki atom sayısını molekül formülünü kullanarak hesaplayabiliriz.

Örneğin: Ca(NO3)2 molekülünde; 1 adet kalsiyum, 2 adet azot, 6 adet oksijen atomu bulunmaktadır.





Yorumlar

Yorum Gönder