SOLUNUM SİSTEMİ (6.SINIF)

SOLUNUM
➡Canlılarda bulunan her hücrenin enerjiye ihtiyacı vardır. Bu enerji, yediğimiz besinlerin hücrelerimizde oksijenle parçalanması sonucu oluşur.
➡Besinlerimizin yapıtaşlarının oksijen yardımıyla parçalanarak enerji elde edilmesine hücresel solunum denir. Bu olay için oksijenin havadan alınıp hücrelerimize ulaşması, hücrelerimizde oluşan karbondioksitin ise dış ortama verilmesi gerekir. Solunum gazlarının yer değiştirmesinde görevli yapı ve organlarımız solunum sistemini oluşturur.

Solunum Sistemini Oluşturan Yapı ve Organlar
➡Burun, yutak, gırtlak, soluk borusu, akciğerler, bronşlar, bronşcuklar ve alveoller solunum sistemi organlarıdır. Ayrıca akciğerin altında bulunan kas yapısındaki diyafram ile kaburga kasları da soluk alıp vermede etkilidir.
➡Solunum sistemini oluşturan yapı ve organlarımızın yeri ile soluk alırken havanın izlediği yol aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Burun
  • Hava, burun yoluyla vücudumuza girer.
  • Burunda bulunan kıllar havadaki toz parçacıklarını tutar. Böylece alınan hava temizlenir. Burunda bulunan mukus sıvısı havayı nemlendirir ve ısıtır. Bu nedenlerden dolayı ağzımızdan değil burnumuzdan nefes almamız gerekir.
  • Burun aynı zamanda koku almamızı sağlar.
Yutak
  • Yutak, ağız ve burun boşluğuyla yemek ve soluk borusunun birleştiği yerdir.
  • Yutak, solunum sistemine yardımcı bir yapıdır. Burundan gelen havanın soluk borusuna geçmesine yardımcı olur.
  • Yutak aynı zamanda ağızdan alınan besinlerin yemek borusuna iletilmesini sağlar.
Gırtlak
  • Gırtlak, soluk borusunun üst kısmıdır.
  • İçerisinde sesin oluşmasını sağlayan ses telleri bulunur.
Soluk borusu
  • Soluk borusu alt tarafta iki kola ayrılarak, alınan havanın sol ve sağ akciğerlere ulaşmasını sağlar.
  • İç kısmında bulunan yapılar, havanın içerisinde bulunan toz ve mikropları tutar. Bu toz ve mikroplar balgam şeklinde dışarı atılır.
  • Soluk borusunun sağ ve sol akciğere giren iki koluna bronş adı verilir.

Akciğerler
  • Akciğerler, solunum sistemimizin en temel organıdır. Açık pembe renginde ve üzeri çift katlı zarla çevrilidir.
  • Akciğerlerimiz biri sağda diğeri solda olmak üzere göğüs boşluğunda bulunur.
  • Sağ akciğerimizde üç bölme (lop), sol akciğerimizde iki bölme (lop) bulunur. Bu yüzden sol akciğerimiz sağdakine göre daha küçüktür.
  • Akciğerlerimiz soluk alıp-verme yoluyla temiz havanın vücut içine alınmasını ve kirli havanın vücut dışına verilmesini sağlar.
  • Bronşların akciğer içerisine uzanan ince dallarına bronşçuk adı verilir.
Alveol
  • Alveoller bronşçuklarla beraber akciğerlerin temel yapısını oluşturur.
  • Akciğerlerimizde yer alan ve etrafı çok sayıda kılcal kan damarıyla çevrili üzüm salkımına benzeyen hava keseleridir.
  • Solunum gazlarının yer değiştirmesi alveollerde gerçekleşir.
NOT:
  • Sol akciğerimizin iki bölmeli olmasının nedeni, kalbimizin buraya daha yakın olmasıdır.
  • Temiz kan oksijen gazı bakımından zenginken kirli kanda karbondioksit gazı miktarı temiz kandan daha fazladır.
  • Alveol sadece memeli canlılarda bulunur.
Alveol-kılcal kan damarındaki gaz değişimi
  • Bronşçukların ucunda bulunan alveollerin etrafı çok sayıda kılcal kan damarıyla çevrilidir.
  • Akciğerlerimizde bulunan alveoller ile etrafını saran kılcal kan damarları arasında solunum gazlarının (oksijen ve karbondioksit) değişimi gerçekleşir.
  • Havadaki oksijen gazı alveolden kılcal kan damarına geçer.
  • Kılcal kan damarındaki karbondioksit de alveollere geçerek dışarı verilir.
  • Böylece gaz değişimi gerçekleşir.
Diyafram
  • Göğüs boşluğu ile karın boşluğumuzu ayıran, akciğerlerimize destek veren ve çizgili kas yapısında olan kastır.
  • Diyafram, soluk alıp-verme sırasında akciğerlerimize yardımcı olur. Diyafram, soluk alındığında kasılır ve aşağıya doğru inerek göğüs boşluğunun hacmini artırır. Böylece akciğerler genişler. Soluk verildiğinde ise gevşer ve yukarı doğru çıkarak göğüs boşluğunun hacmini daraltır, akciğerlerin daralarak eski hâline dönmesini sağlar.
NOT:
  • Diyaframa karın kası da denilmektedir.
  • Diyafram sadece memeli canlılarda bulunur.
Soluk alıp verme mekanizması
➡Soluk alıp verme olayında diyafram, kaburgalar arası kaslar ve akciğerlerimiz birlikte çalışır.

 Soluk alma

➡Soluk alma sırasında diyafram kasılarak düzleşir. Bu sırada kaburgalar arası kaslar da kasılarak göğüs kafesinin dışa doğru genleşmesini sağlar. Böylece göğüs boşluğunun hacmi artar ve solunan hava akciğerlere dolar.

Soluk verme
➡Soluk verme sırasında diyafram gevşeyerek yukarı çıkar ve kubbeleşir. Aynı sırada kaburgalar arası kaslar da gevşer ve göğüs kafesi daralır. Böylece akciğerler sıkıştırılır ve içlerindeki hava dışarı atılır.

NOT: Soluk alma sırasında akciğerlerdeki hava basıncı azalır, soluk verme sırasında akciğerdeki hava basıncı artar.

➡Solunum sistemini oluşturan yapı ve organları tanıdıktan sonra soluk alıp verme mekanizmasını özetleyelim.

Solunum Sisteminin Sağlığı
➡Grip, nezle, zatürre ve bronşit en sık karşılaşılan solunum sistemi hastalıklarındandır.
Solunum sistemimizin sağlığı için yapmamız gerekenler;
  • Solunum sistemi hastalıklarının en önemli sebebi soluduğumuz havanın kirli olmasıdır. Bu kirliliğe fabrika ve sanayi bacaları, orman yangınları, egzoz dumanları, kömür ve petrol gibi yakıtlardan çıkan gazlar sebep olmaktadır. Sağlıklı ve temiz hava solumak için çevremizi kirletmemeliyiz ve insanları bilinçlendirmeliyiz.
  • Temiz havada egzersiz yapmalı ve fırsat buldukça yürümeliyiz.
  • Havasız, tozlu ya da kalabalık ortamlardan uzak durmalıyız. Odamızı ve sınıfımızı sık sık havalandırarak, bulunduğumuz ortamların havasının temiz olmasını sağlamalıyız.
  • Solunum sistemimiz ve vücudumuzdaki tüm sistemlerin sağlığı için yeterli ve dengeli beslenmeliyiz.
  • Sigara ve alkol gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmalı, özellikle sigara içilen ortamlarda bulunmamalıyız.
  • Ağzımızdan değil, burnumuzdan nefes almalıyız.
  • Verem gibi bazı solunum yolları hastalıkları için aşı yaptırmalıyız.
  • Diğer hastalıklarda da olduğu gibi solunum sistemi hastalıklarımızda en kısa sürede sağlık kuruluşuna başvurmalıyız.
Nezle ya da grip gibi solunum yolu hastalıklarına yakalanmamak için şu tedbirleri alabiliriz:
  • Nezle ya da gribe yakalanmış olan kişilere çok yaklaşmayalım. Özellikle grip salgınının olduğu zamanlarda başkalarına ait eşyaları kullanmayalım.
  • Nezle ya da grip hava yoluyla bulaştığı için, hastayken mümkünse maske kullanalım.
  • Ellerimizi sık sık su ve sabunla yıkayalım.
  • Yeterli ve dengeli beslenelim ve bol su içelim.
  • Düzenli olarak her gün egzersiz yapalım.
Neler öğrendik?





Yorumlar

Yorum Gönder